Piše: Dženana Karup Druško  

Žestoki napadi koji ne prestaju na novosadskog profesora Dinka Gruhonjića otkrivaju s jedne strane stanje u društvu Srbije, u konkretnom slučaju akademske zajednice kao jednog od ključnih nosilaca historijskog revizionizma, dok s druge strane pokazuju da iza zahtjeva da se Gruhonjić (otkazom) udalji s Fakulteta stoje puno viši (državni) interesi – završna faza tog revizionizma uz veličanje Miloševićeve ideologije, što podrazumijeva da svi u Srbiji govore jednim glasnom i to jednu, srpsku “istinu“. I, naravno, glasaju za naprednjake na čelu s Aleksandrom Vučićem. Svako neslaganje s Vučićevom Srbijom zahtjeva veliku hrabrost jer vlastiti stavovi nose veliki rizik – na vlastitu odgovornost.

Potvrđuje to i žestoka ofanziva Srbije protiv rezolucije o genocidu o Srebrenici u Ujedinjenim nacijama u koju su uključene sve državne institucije – od predsjednika, preko svih ministara, SPC, akademika, profesora… do sigurnosnih službi i medija. U državi u kojoj je, kako piše Ljubodrag Stojadinović, jedino “predsednik u punom kapacitetu“ i radi sve za sve, dok “Parlament i vlada u Srbiji postaju rudimentarni ostaci demokratije“. S obzirom da je zvanično višepartijska demokratija Tomislav Marković smatra da u Srbiji “veći stepen jednoumlja trenutno nije moguć“, pri čemu “ličnost nema pravo na postojanje, jedino što je pojedincu dozvoljeno jeste da se utopi u kolektiv“.

Projekat živi

Zvanični diskurs “moderne“ Srbije zasnovan je na negiranju prošlosti, presuda sudova Ujedinjenih nacija, međunarodnog prava uključujući Povelju Ujedinjenih nacija koja na prvom mjestu tretira poštivanje suvereniteta država. Posebno zabrinjava što jednu od najznačajnijih uloga u stvaranju tog diskursa i narativa ima akademska zajednica koja nekadašnju Miloševićevu propagandu kroz naučna istraživanja pretvara u “naučne činjenice“ obrazujući generacije spremne da na Vučićev “mig“ krenu u odbranu “ugroženog srpstva“ kao što su to na Miloševićev poziv uradili 90-tih.

Petog oktobra Milošević jeste sklonjen s vlasti, ali uklanjanjem nekoliko igrača ”Projekat nije doveden u pitanje”, kako je još 2010. pisala Dubravka Stojanović, već je samo obezbijeđen kontinuitet. Dok je profesorica Stojanović pisala o Projektu, “ugledni beogradski profesor“ s Pravnog fakulteta Vojin Dimitrijević, s grupom beogradskih autora – Vidan Hadži-Vidanović, Ivan Jovanović, Žarko Marković i Marko Milanović – objavio je upravo 2010. knjigu pod naslovom “Haške nedoumice: Poznato i nepoznato o Međunarodnom krivičnom tribunalu za bivšu Jugoslaviju”, koju je izdao (“ugledni“) Beogradski centar za ljudska prava na čijem je čelu bio upravo Dimitrijević.

U knjizi se objašnjava da MKSJ nije nadležan za agresiju, zatim kako će  “predmet posmatranja MKSJ“ biti “'čisto' humanitarno pravo, gdje nije bitno ko je i zašto otpočeo s primenom nasilja, već ko se i kako ponašao u toku oružanog sukoba, izbilog iz razloga van interesovanja suda“, a po autorima bi “MKSJ trebalo da ocenjuje načine i sredstva borbe, a ne ciljeve učesnika u sukobu“.

Za razliku od tvrdnji “kredibilnih“ beogradskih autora praksa MKSJ-a je pokazala nešto potpuno suprotno: ne samo da su utvrđivali (i presuđivali) “ko je i zašto otpočeo s primenom nasilja“ i “ciljeve učesnika u sukobu“, nego su presudili i da je u BiH bio međunarodni sukob u kome je učestvovala tadašnja SRJ, kao i da je njen politički cilj bio: stvaranje velike Srbije. MKSJ je već u prvom suđenju (Dušku Tadiću) utvrdio da je sukob u BiH bio međunarodni “između snaga Republike Bosne i Hercegovine s jedne strane i snaga Savezne Republike Jugoslavije (Srbija i Crna Gora), odnosno JNA (kasnije Vojske Jugoslavije), koje su djelovale sa različitim paravojnim snagama i snagama bosanskih Srba, s druge“. Drugostepeno vijeće je utvrdilo da se za “oružane snage Republike Srpske treba smatrati da su djelovale pod općom kontrolom i u ime Savezne Republike Jugoslavije“.

I prvostepena i drugostepena presuda Tadiću bile su izrečene prije tvrdnji ovih beogradskih autora, tako da se njihova knjiga ne može shvatiti nikako drugačije nego kao relativiziranje rada MKSJ-a, ali i kao začetak institucionalnog historijskog revizionizma koji je upravo tih godina jačao u Srbiji.

Simultana revizija istine

“Srbi ne poštuju istinu. To je, misli se ovde, naivnost, glupost i nemoć, ako se oslanjaš na istinu i zavisiš od istine“, riječi su Sretena Ugričića za koga će Branislav Jakovljević napisati da je “po vokaciji pisac, po obrazovanju filozof, a po optužbama vlastodržaca u Srbiji – on je terorista“.

O istinama i neistinama u Srbiji pisao je i Srđa Popović: “Miloševićev karakteristični metod mogao bi se nazvati simultanom revizijom istorije, preimenovanjem činjenica u trenutku njihovog nastajanja. To je na kraju njegove vladavine dovelo do onoga što se zvalo Miloševićevim autizmom, paralelnim svetom propaganda u kojoj su sve činjenice reinterpretirane jednostavnim ignorisanjem i negiranjem stvarnosti”. Upravo je Popović reagirao i na “zabrinutost“ Vojina Dimitrijevića zbog rada haškog Tužiteljstva jer, po njemu, “postoji otpor“ u Srbiji upozoravajući MKSJ da se može desiti da Srbija potpuno prekine suradnju sa njima. No, po Popoviću se postavljalo pitanje “da li profesor Dimitrijević ovakvim svojim rezonovanjima, u stvari, podstiče takav otpor?“

Uz Pravni fakultet važnu ulogu u historijskom revizionizmu ima i Fakultet političkih nauka u Beogradu čiji uposlenici, očito jako “zabrinuti“ za BiH, ne samo da “naučno“ istražuju nego nude rješenja za biH. Tako, npr. Jelena Vukoičić u svom radu 2014. piše da je kroz povijest “bosansko-hercegovačko društvo prožeto različitim uticajima pod kojima su formirani antagonistički nacionalni identiteti i izazivani brutalni međuetnički konflikti u različitim istorijskim periodima“.

Za nju je s toga “očigledno“ da u BiH “nije izgrađen zajednički identitet nacionalnih zajednica“, a “osnovni problem u Bosni i Hercegovini leži u činjenici da ni političke partije, ni najveće nacionalne grupe, koje imaju status konstitutivnih naroda, ne dele zajedničku viziju budućnosti države“, za šta se poziva na Nenada Kecmanovića, dok se u zaključku referira na Mirjanu Kasapović po kojoj “prvi uvjet stvaranja (BiH kao) samoodržive demokratske države jest slobodno teritorijalno političko organiziranje triju glavnih nacionalnih zajednica... Etničke zajednice sada su uglavnom jasno zemljopisno koncentrirane i među njima više nije teško povući teritorijalne granice”.

Kao argumente za svoje rješenje, trodijelnu etničku podjelu BiH, Kasapović/Vukoičić navodi da su “sada“ jasno “koncentrirane“ etničke zajednice, što upućuje da ranije nisu bile i nameće pitanja kad su, kako i zašto te etničke zajednice “zemljopisno“ podijeljene, no niti jedna od autorica ne nudi nikakvo objašnjenje o tome kako je u BiH došlo do “zemljopisnih podjela“. Što je, pored ostalog, u MKSJ detaljno dokumentirano i presuđeno.

Svi Srbi u jednoj državi

Da je historijski revizionizam postao sastavni dio visokog obrazovanja u Srbiji, dokazuje i Filozofski fakultet u Novom Sadu, u posljednje vrijeme posebno “popularan“ u režimskim i ruskim medijima u Srbiji zbog “slučaja Dinko Gruhonjić“, često uz pitanje: “ko nam uči decu“. Student prodekan ovog fakulteta Nemanja Vujić magistrirao je 2023. na temu: “General Ratko Mladić u ogledalu novosadskog Dnevnika 1992-1995“. Potvrđujući tezu profesorice Stojanović da je nakon smjene Miloševića “kontinuitet obezbjeđen“.

Prije nego što se ozbiljnije pozabavimo herojskim likom i djelom generala Mladića o kome nas u svom radu uči historičar Vujić, inače jedan od najistaknutijih u hajci i napadima na Gruhonjića, treba reći da je među prvim smijenjenim urednicima početkom devedesetih bio  urednik u Dnevniku gdje je Milošević postavio svog čovjeka obezbjeđujući tako još jedno glasilo za propagandu. No, očito je, s obzirom na protok vremena, neophodno podsjetiti šta je to Miloševićeva propaganda koja je danas relevantan izvor za master studije u Srbiji.

Izvještaj “Politička propaganda i projekt 'Svi Srbi u jednoj državi': posledice instrumentalizacije medija za ultranacionalističke svrhe“, za MKSJ je uradio Renaud de La Brosse, redovni profesor na Univerzitetu Reims Champagne-Ardenne u Francuskoj. Ovaj profesor nema dilema da je Milošević “svjesno koristio i kontrolisao medije za nametanje lajtmotiva nacionalističke propagande kako bi u očima građana opravdao stvaranje države unutar čijih bi granica živeli svi Srbi, ali i ojačao sopstvenu vlast. Da bi propaganda širena putem štampe i audiovizuelnih medija dosegla punu efikasnost, Milošević se lično pobrinuo za kontrolu nad sredstvima javnog informisanja, ograničio slobodu riječi postojećim nezavisnim medijima – onemogućavajući ih na sve načine da informišu građane – i budno pazio na to da se novinari drže zvanične linije i prihvataju ideje i program vlasti.“

Po svjedočenju Borisava Jovića, koje se navodi u Izvještaju, Milošević je bio duboko ubijeđen da građani svoje gledanje na političku situaciju formiraju na osnovu onoga što im se servira. Po De La Brossu “koliko su mediji pripremali rat koji je izbio sa proglašenjem nezavisnosti Slovenije i Hrvatske 25. juna 1991, toliko su ga televizijske i radio stanice, kao i novine, jednako svjesno održavale stavljajući se u službu rata, pokrećući intenzivnu medijsku bitku koja se sastojala u širenju mržnje, tendencioznih i lažnih informacija.“

Jedna, srpska istina

E, na osnovu jednog takvog Miloševićevog glasila Vujić je napisao svoj rad, a novosadski Filozofski fakultet ga proizveo u magistra istorije. U radu se negiraju genocid u Srebrenici, opsada Sarajeva i masakri na Markalama, veličaju uspjesi Mladića u Posavini i Podrinju, problematiziraju Bihać i Goražde iz prostog razloga što ih VRS nikad nije porazila, veliča Vojska Republike Srpske koja je, kako se čita iz ovog rada u BiH ratovala ne s Armijom RBiH nego s NATO-om.

U radu se u potpunosti negira haško naslijeđe, dok se pisanje opskurnog Miloševićevog glasila nameće kao “naučna istina“. Svaki navod Vujićevog rada u potpunosti se može pobiti presudama suda Ujedinjenih nacija koje Vujić, njegov mentor i komisija koja je odobrila ovaj rad, očito ne priznaju. Ironija je da je rad urađen nakon okončanja mandata i MKSJ i njegovog nasljednika, odnosno presude Stanišiću i Simatoviću, no prema ovom radu Srbija nije imala nikakvu ulogu u ratu u BiH.

Kako je izvještavao Dnevnik otkriva sam Vujić pišući o Sarajevu na koje je, kako navodi, “svjetska javnost bila fokusirana“ sve vrijeme rata uz “forsiran i uprošćen narativ o opkoljenom gradu… Međutim, u Dnevniku nije praćena takva praksa, te je o borbama u Sarajevu i okolini izvještavano uglavnom na osnovu srpskih izvora, pa su i čitaoci mogli da steknu potpuno drugačiji utisak“. Niti jednom riječju u radu se ne spominje da je Mladić u Haagu, uz ostalo, presuđen i za opsadu Sarajeva uz hiljade dokaza i izjava svjedoka.

Vujić u svom radu piše i o ”najtragičnijim događajima rata” u Srebrenici. Ali, 1993. kada je na Božić ”započela muslimanska ofanziva iz Srebrenice ka Bratuncu”, te tvrdi kako je Drinski korpus VRS operacijom Udar povratio teritorij. Prema presudi Stanišiću i Simatoviću “Ratko Mladić, komandant VRS, zatim Panić, načelnik Generalštaba VJ, Ojdanić iz Užičkog korpusa VJ, Franko Simatović i dvojica neidentificiranih muškaraca iz MUP-a Srbije 28. februara 1993. prisustvovali su sastanku na planini Tari radi planiranja operacije Udar“. Iz ovoga je sasvim jasno da su u operaciji Udar učestvovale jedinice vojske i MUP-a Srbije koje su, kako je dokumentirano, u čamcima prešle Drinu, usput su po naređenjima skinuli sve oznake, dočekali su ih vodiči koji su odveli do jedinica VRS s kojima su zajedno izveli operaciju.

Vujićev rad je školski primjer historijskog revizionizma, ali i dokaz da se Miloševićeva propaganda, odnosno ideologija, na Filozofskom fakultetu uvodi kao “naučna istina“, općeprihvaćena u Srbiji.

Ova i ovakva “naučna istina“ savršeno se uklapa u političke diskurse zvaničnika Srbije čime, ne samo da je akademska zajednica sebe dovela u sluganski odnos prema vlasti, nego i nosi veliku odgovornost za budućnost, jer oni su ti koji ovako obrazuju generacije: na lažima, dezinformacijama, prevarama i podvalama, ugrađujući historijski revizionizam i u obrazovanje i u nauku, stvarajući time sve pretpostavke za mržnju prema drugima i drugačijima, odnosno svima onima koji ne podržavaju jednu, srpsku istinu. Upravo zato smetaju Grohonjić i pojedinci koji su se javno deklarirali u njegovom “slučaju“ podržavajući ga.