Piše: SENADIN LAVIĆ

Pođimo od jednog aktualnog pitanja. Šta evropska desnica pokazuje u odnosu prema Bosni?

Prvo, evropski desničarski politički diskurs određen je skupom stereotipa, predrasuda i dogmi koje ordiniraju u svakodnevnom populističkom vokabularu. U tome prednjače sa svojim spornim izjavama Victor Orban (Mađarska), Janez Janša (Slovenija), Zoran Milanović (Hrvatska), Olivér Várhelyi (Mađarska), A. Vučić i A. Vulin (Srbija), M. Dodik i D. Čović (Bosna) i mnogi drugi. Njima su vrlo komotno pristupili Johann Sattler, Escobar, Eichhorst i M. Palmer, gotovo kao njihovi pregovarači s “bosanskom stranom” koju je trebalo prisiliti i slomiti da pristane na ucjene Dodika i Čovića koji planski pokušavaju spustiti Državu ispod Dejtonskog mirovnog sporazuma.

Oni su svoju strategiju bazirali na izmjeni izbornog zakonodavstva Bosne i Hercegovine prema naputku Dragana Čovića. U sinhroniziranoj akciji je Dodikov projekt vraćanja nadležnosti, odnosno drugo ime za rušenje institucija države Bosne i Hercegovine i pokrenuti državni udar. Pritom je država blokirana već godinama na razini entiteta FBiH i Vlade BiH (Vijeće ministara). Još je nedostajala blokada Predsjedništva!

Drugo, nijedan potez Čovića i Dodika nije bio isplaniran bez saglasnosti i dogovora s evropskim desničarskim političarima, od pojave non paper do sjednica entitetske skupštine “rs” o nadležnostima. Pritom, Beograd i Zagreb su osnovni generatori etničkog konfliktnog djelovanja i insistiranja na etnopolitici i etničkom predstavljanju, ali i na ukidanju pravosudnog sistema u Bosni i Hercegovini. Oni neprestano ponavljaju da nije moguće građansko društvo i demokratska država, odnosno vladavina prava i odgovornost. Beogradski i zagrebački režim (Milošević i Tuđman) su bili pokretači i sudionici udruženih zločinačkih poduhvata u toku agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu 1990-ih. Oni, Tuđman i Milošević, su stajali iza zločina protiv države i građana Bosne i Hercegovine. Danas se prepoznaju iste intencije u politici beogradskog i zagrebačkog režima s novim likovima na sceni.

Treće, evropska desnica, kao predvorje fašističke isključivosti, koristi povijesnu situaciju krize kapitalizma da uspostavi novi poredak u Evropi i potkopa demokratiju, a to onda znači osnovna ljudska prava i slobode, te jedinstvo kultura, religija, znanja i razlika etnodiverziteta. U okviru desničarske profašističke strategije na djelu je opasni pokušaj unifikacije evropskog ljudstva kroz jedno vjerovanje, ponašanje, ideologiju, rasističke stavove, mitove, ekskluzivnost, pozivanje na “prirodna prava”, kroz eksploataciju afričkog ili azijskog svijeta, napadanje muslimana, Jevreja, stranaca i drugačijih grupa u Evropi.

Četvrto, evropska desnica je ahistorijski pokušaj “odbrane Evrope” od stranaca, migranata, prognanih, unesrećenih. Evropa je, međutim, povijesno prostor susreta kultura i interferencije naroda, jezika, znanja i vjerovanja. Orban bi, naprimjer, isključio muslimane iz Evrope i evropske povijesti. To je jasan znak velikog neznanja, neobrazovanosti i desničarskog pomračenja! To je opasan znak za Druge i Drugačije u evropskom kontekstu, koji se ne podudaraju s mjerilima desničara. Evropa je već jednom isključivala Druge iz evropskog prostora – bio je to holokaust nad evropskim Jevrejima!

Peto, evropska desnica pokušava na Bosni demonstrirati svoju politiku ili ispravnost vlastite politike koja se ogleda u samjeravanju prošlosti prema sadašnjosti (prezentizam) ili upornom nametanju predrasuda i ideologema sadašnjosti u dubine prošlosti. To je jasan znak nedostatka humanističkih vizija u kojima se slavi sloboda čovjeka. Ovaj nedostatak se zamjenjuje opasnim porukama religijske i etničke netrpeljivosti. Militantna srpska desnica, naprimjer, svoje ideje najjasnije izražava u formi etnofaulizma, to jeste primitivnog vrijeđanja Bošnjaka, Albanaca ili Crnogoraca i pokušaja njihovog poništavanja kao narodne, kulturne i političke forme.

Šesto, evropska desnica sa svojim profašističkim idejama otvara problemsko pitanje o budućnosti evropskog ljudstva. Šta znači zatvaranje Evrope u zidine jednoumlja? Zar njemački nacizam i talijanski fašizam jednom nisu pokazali šta to znači za Evropu i čovječanstvo općenito? Može li se kriza kapitalističkog oblika produkcije i kriza evropskog jedinstva pretvoriti u novu opasnost za neidentično, rubno, autentično, drugačije koje nije unificirano po obrascima desničarskog narativa? Evropski palimpsest ne smije postati podložan desničarskim ideologijama koje su već prije pokušavale uništiti kulturno bogatstvo i naslijeđe.

Sedmo, Evropa bi radi sebe trebala čuvati Bosnu kao zjenicu oka svoga. Ali, desničarska Evropa je obijesna i slijepa! U njoj crusaders i islamofobi jašu na svojim srednjovjekovnim idejama koje se uklapaju u hrvatsko “predziđe kršćanstva” i srpsko svetosavsko mitotvorstvo.

Osmo, u arsenalu bijednog etnofaulizma Dodikova upotreba vjerske oznake “musliman” kao optužnice, raskrivanja, otkucavanja, prokazivanja, pogrde, omalovažavanja, uvrede, manjevrijedne vjere, izdaje “pradedovske vere” i tome slično, ostvaruje namjeru da se jedan cijeli narod demonizira i omalovaži kao puka “religijska skupina”… Čini se da je univerzalna pojava da se kuju, iskuju ili iznađu pogrdni pojmovi i kazivanja koja služe da se referira na drugu grupu tako da se ona omalovažava, vrijeđa ili ponižava.

Deveto, desničarska sabotaža bosanskog bića i identiteta, te principa zajedničkog života u pluralnom društvu, ne može ugasiti građansku odanost Bosni. Ova sabotaža, taj lov u mutnom kriminalnih grupa, njihovih klijenata i lobista, otvara oči i rasvjetljava svu mizeriju desničarske politike koja skončava u fašistoidnim projektima. Pritom, nažalost, pravosudni sistem je zakazao i postao dezavuiran kao mjesto korupcije i zaštite kriminalnih moćnika.

Potrebno je još naglasiti da je uz svako promišljanje i spominjanje etničke pripadnosti i imena povezan 'etnofaulizam'. Etimologija ovog pojma proizlazi iz kombinacije dviju grčkih riječi ethnos (ljudi, ljudska grupa, etnija) i phaulisma (omalovažavanje, vrijeđanje) što znači omalovažavanje skupine ljudi, neke etničke ili narodne grupe. Etnofaulizam je stoga riječ koja se koristi za omalovažavanje grupe ljudi, drugim riječima, etničko vrijeđanje (ethnic slur).  Godine 1944. Abraham A. Roback (1890-1965) objavio je svoj Rječnik etničkih uvreda (etnofaulizama) / Dictionary of Ethnic Slurs (Ethnophaulisms) u Cambridgeu, Massachusetts.