Piše: Miodrag VLAHOVIĆ / Pobjeda.me

Optimizam Olivera Varheljija, evropskog komesara za dobrosusjedske odnose i proširenje, jedino se može mjeriti sa ekonomsko-finansijskim poletom premijera Milojka Spajića.

Mađarski diplomata govori, naravno, o proširenju Evropske unije. Na redu je Crna Gora, siguran je on, koja je uspješno prebrodila njegove hvalospjeve "Otvorenom Balkanu", njegovo egzaltirano zadovoljstvo radom Krivokapićeve i Abazovićeve vlade, pa i njegove izvještaje kako i Republika Srbija odlučno korača prema Briselu...

Naš državljanin Spajić nije skromniji, naprotiv. Premijer entuzijastično mašta o Crnoj Gori kao novom Singapuru, tj. - po potrebi - i kao o novom japanskom ostrvu na Zapadnom Balkanu. Koliko to ima veze sa Crnom Gorom kao (budućom, pretpostavljenom) članicom EU - znaju i ugrožene i proganjane vrste koje su se iz DPS preselile u PES.

Spajićevi horizonti su visoki i udaljeni: sedmočasovno radno vrijeme, minimalne plate sa dodatnim nulama i, najnovije, u "paf-paf" maniru - klizeća radna sedmica, u kojoj ni petkom ne treba raditi, ukoliko ste baš tog vikenda (i) islamske vjeroispovijesti! A to nam niko ne može zabraniti, naravno, o čemu premijer očigledno nije razmišljao.

Dok za g. Varheljija znamo da odlazi sa briselske funkcije ove godine ("jedvačekanje" tog momenta je postalo pan-evropski fenomen), g. Spajić neće otići tako lako i brzo. On ima podršku, čuli smo to, i od naših prijatelja Amerikanaca, jer se i oni, poslije dva pokušaja "uprazno", sada moraju pretvarati da je, eto, premijer Vlade Crne Gore "na pravom putu"!

"OPTIMIZAM JE OPIJUM ZA NAROD" 

I zaista, Crna Gora je na pravom putu, uvjeravaju nas to svi iz Brisela, pa i njihovi predstavnici u Crnoj Gori – bez obzira što vide što se svakodnevno dešava "na terenu". Samo, da li to bilo koga istinski zanima?

Optimisti su i najviši zvaničnici nekih važnih evropskih zemalja. Predsjednik Makron ponajviše - aerodromi i razne druge koncesije (i novi borbeni avioni za odbranu "neutralne Srbije"). Plan je komercijalno vrlo ambiciozan i širokog je zahvata. Nije samo Crna Gora na evropskoj raskrsnici, već je to i Vučićeva Srbija, poručuju iz Jelisejske palate. Obećanja dobro zvuče i na francuskom. I ne koštaju ništa. A tenderi tako staromodno zvuče.

Dugačak je spisak "nevidljivih stvari" u Crnoj Gori sa briselskih daljina. Opšte socijalno i političko urušavanje - u svim segmentima društvenog života, u politici i u ekonomiji, u kulturi i u medijima, obrazovanje da ne pominjemo, takvo je da njihovo dalje ignorisanje prijeti da kompromituje i sâmu evropsku agendu.

Tu je i osnovni problem: da li je crnogorski put u EU kredibilan - kada se sagledaju svi destruktivni procesi? Ili, još gore: da li je crnogorsko članstvo u EU uopšte moguće - sa urušenim građanskim identitetom i sa političkim vođstvom koje otvoreno prezire evropske i demokratske vrijednosti, standarde i institucije? Treba li posebno isticati odnos značajnog dijela vladajuće većine prema ruskoj agresiji na Ukrajinu, prema članstvu u NATO, prema regionalnim pitanjima i susjednim zemljama? Zar je evropska agenda samo skup super-tehničkih detalja i procedura, bez ikakve sadržine i demokratskog smisla? 

Evropski zvaničnici i diplomate za sada ignorišu ova i slična pitanja. Narativ o uspjesima Crne Gore i njene vlasti je postao opšte mjesto. Pitanja i primjedbe se dočekuju sa podozrenjem, bar na javnoj ravni. To sve podsjeća na rane faze u odnosu Zapada prema dvije prethodne vlade. Učenje na sopstvenim greškama nije nužno najbolji metod.

Evropejci u Crnoj Gori se moraju navići: njihova evropska opredijeljenost se sada mora dokazivati gotovo ritualnim ponavljanjem fraze da su i oni (još uvijek, uprkos svemu i bez obzira na dramatično negativne trendove i procese) - evropski orijentisani, da i oni žele da vjeruju kako je crnogorski put u EU moguć i izgledan - bez obzira na to što se dešava u posljednje četiri godine. S druge strane političkog spektruma u Crnoj Gori im stiže gotovo surealna poruka: "Vi nemate koalicioni kapacitet" Oni koji su iskreno i temeljno za evropske integracije ne mogu da učestvuju u njihovom ostvarivanju.

Preostaje nam, dakle, optimizam i samo optimizam. Crna Gora u EU do 2028 - ponavlja to i predsjednik Milatović, na putovanjima sa svojim mnogoljudnim delegacijama, dok odbija da o tome dostavi podatke.

Transparentno, kaže njegova ekselencija. I to tako evropski izgleda, zar ne?

IBAR I CRNOGORSKA VANJSKA POLITIKA

Maida Gorčević, ministrica evropskih integracija, sticajem okolnosti i silom prilika ostaje jedino zvanično lice čije izjave imaju elemente korektnosti i objektivnosti. Uprkos neiskustvu - a možda i najviše zbog toga - ona je uspjela da javno iskaže crnogorski stav povodom nastupajućeg glasanja o članstvu Republike Kosovo u Savjetu Evrope. O tome su ćutali svi iz vlasti - od premijera do ministra vanjskih poslova. Ne smije se uvrijediti predsjednik Skupštine četnički vojvoda - jer bi to dovelo u pitanje evropsku agendu Crne Gore!

Ministrica Gorčević je otišla korak dalje - izjavila je da i što se samog (već čuveog i izvikanog) IBAR izvještaja tiče (tj. Interim Benchmarks Assessment Report-a) - da je obavljena samo trećina posla. Pošto je usvajanje tog izvještaja o privremenim mjerilima u oblasti vladavine prava predviđeno za jun - ostaje nejasno na čemu se zasniva pomenuti optimizam - i sa evropskih, i sa crnogorskih adresa.

Paralelno s time, crnogorske su vlasti u ozbiljnoj krizi. Stav i pozicija u vladi Bečić-Bogdanović ministara ostaju nejasni. Nejasna je i mogućnost participacije Bošnjačke stranke. Ulazak "novorođenih Evropljana" iz DNP i NSD je takođe pod znakom pitanja - iako oni to predstavljaju kao svršenu stvar. Predsjednik Skupštine četnički vojvoda to slavi kao "konačni ulazak u vlast predstavnika pravih Srba". Tako sv. IBAR ubija i tu aždaju - građanski koncept crnogorskog društva. 

Mandić logicira: zar nije normalno da Srbi sarađuju sa Beogradom i Banjalukom, a Bošnjaci sa Sarajevom i Ankarom? Saradnja sa Rusijom se, valjda, podrazumijeva. I to je "srpski" zabran. Fragmentacija Crne Gore po nacionalnim šavovima je dugoročni plan Beograda i Moskve.

SUSJEDSKI PROBLEMI 

U međuvremenu su i odnosi sa susjedima narušeni. Prvo sa Hrvatskom, prvenstveno povodom table u Morinju i, posljedično, u vezi s školskim brodom "Jadran". Stvari su zaustavljene na vrijeme, jer ni Prevlaka nije daleko.

Privatno-zvanična posjeta M. Dodika je poslala najgoru moguću poruku Sarajevu. Uzaludna je bila i protestna nota tamošnjeg Ministarstva vanjskih poslova. Zvanična Podgorica je zvanično ćutala. Niko iz vlasti nije gadljiv na saradnju sa Dodikom pod sankcijama. Mnogobrojne forme saradnje u trouglu Beograd-Banjaluka-Podgorica to jasno pokazuju, ne samo u oblasti energoprivrede, koja u našoj zemlji trpi ogromne posljedice nekompetentnog i štetočinskog menadžmenta.

Sa Kosovom su stvari dovedene u pitanje združenom akcijom DNP, NSD i privrženih srpsko-ruskih medija. (Mnogobrojne primjere nekorektnog imenovanja države koju smo priznali - ,,fus-note“, zvjezdice i slični ,,dodaci“ - o čemu kosovske diplomate nevoljno govore, da ne pominjemo.)

Oduševljen je i ambasador Srbije g. Rodić, kojeg sve češće gledamo u aktivnostima koje su van okvira diplomatskog angažmana. Ugleda se na ruskog kolegu, reći će neko. I da se ne ugleda - ni jednom, ni drugom ne prijeti nikakva opasnost od aktuelnog MVP CG. Izuzev fraza i opštih mjesta, sa te adrese ne treba očekivati sadržinu. "Stoprocentna usklađenost sa vanjskom i bezbjednosnom politikom EU" i "pouzdano savezništvo u okviru NATO" su maksimum. Ministar Ivanović će otćutati i eskapade vojvode Mandića povodom godišnjice NATO intervencije, koju oni ne zovu tako. Koalicioni kapacitet!

Na spisku pokvarenih odnosa sa susjedima nema Srbije. Ona je "više od susjeda". Srbija, čija vanjska, odbrambena i politika prema susjedima nema dodirnih tačaka sa proklamovanim postulatima crnogorske politike, apsolutno je neupitna adresa. Tamo se ide da se podnose raporti (predsjednici "oslobođenih", tj. "srpskih" opština), koji nas, po stilu i sadržini, vraćaju u rane devedesete.

Albanija je na kraju ovog spiska još uvijek nedirnuta u smislu pogrešne bilateralne komunikacije. Ne treba biti posebno domišljat - to se sve može obaviti preko zatezanja i regresije u odnosima sa Kosovom. Povod se lako nađe - tj. teško će biti moguće da se izbjegne…

Crna Gora tako dočekuje IBAR u junu - nezavršenog posla, narušene političke situacije, sa ignorisanom i marginalizovanom Skupštinom - koja treba da donese mnoge ključne odluke potrebne za dalji napredak, sa nestabilnom vladom i snažnim uticajem iz Srbije i iz Rusije.

Opšta degradacija, dakle, kao osnov za evropski optimizam. Sveti IBAR kopljem probija šestoglavog zmaja građanske, demokratske, sekularne, suverene i nezavisne, evropske Crne Gore! Zar neko može sumnjati u izvodivost tog nauma?